Manweledzo (Samari) ndi mini, na tsumbo: Tshivenda Grammar

Manweledzo (Samari) ndi mini, na tsumbo: Tshivenda Grammar

Manweledzo (Samari) ndi mini

Musi ni tshi khou nweledza dzhielani zwitevhelaho ntha:

• Unweledza nga mbuno dzo tiwaho.
• U nweledza mafhungo a kha phara.
• U sa unulula mitala.
• U nwala tshivhalo tsha maipfi nga ngomu zwitangeni.
• U tevhedza ndaela yo ṋewaho.
• U shumisa luambo lwo kulutedziwaho.

Zwithu zwa ndeme kha Manweledzo

• Ni ḓo funzwa u vhala phara yo ṋetshedzwaho.
• Ni ḓo funzwa uri ni vhale ndaela nga vhuronwane.
• Ni ḓo vhudzwa uri ni songo anulula mitala.
• U thetshelesa muhumbulo muhulwane, na kona u vhumba mafhungo o gogoḓelaho kha phara.
• U tevhedza shivhalo tsha maipfi tsho iwaho.
• Ni ḓo tea u fulufhedzea kha u vhala tshivhalo tsha maipfi tshe na tshi shumisa, ni dovhe ni tshi ṅwale zwitangeni.
• Ni tea ushumisa luambo lwo teaho nahone lwo kunaho

Tsumbo dza manweledzo

Manweledzo (samari) a u thoma

Nga maipfi a re vhukati ha 70 na 80 nweledzani masiandaitwa a vhuimana ha vhana vha tshikolo. Ni nwale mbuno dza sumbe dzi kha mafhungo a pfalaho. Ni nwale tshivhalo tsha maipfi e na a shumisa zwitangeni magumoni a samari yanu.

Mulayo wa tshikoloni uri vhasidzana vho dihwalaho avha tei u pandelwa tshikoloni. U sumbedza uri vha na pfanelo dza u dihwala naho vhe tshikoloni. U dihwala ha vhasidza zwi na masiandaitwa a si a vhudi. Vhasidzana vha a tshutshudzana uri musi muthu a dihwala u vha o tsireledza lufuno lwawe na mutuka uyo ngeno vhanwe vha tshi sumbedza uri u do vha na tshelede ine a do i langa ene mune ya magavhelo a nwana. Vhunzhi ha vhasidzana vha no dihwala vha tshe vhatuku vha wela khomboni ya u tavhanya u kavhiwa nga tshitzhili ngauri zwi tou nana uri sumbedza uri vha khou dzhena kha vhudzekani vhu songo tsireledzwaho.

Tshikoloni u wana uri tshikolo a tshi langei nga nthani ha vhaimana vha re hone. Musi mudededzi a tshi khou funza u wana nwana a tshi kumedza lune wa zwi vhona uri o neta sa izwi muimana a tshi toda tshifhinga tsha u awela. Vhasidzana vhenevho u wana kudele kwavho tshikoloni ku sa takadzi ngauri maduvha a tshikalo u wana vha sa wanali tshikoloni.

Zwi tou konda u fana na gamela i tshi todou bva nga lubuli lwa nelete u wana mvelele dza vhasidzana a vho dzi tshi kuna. Vhunzhi havho vha tou swenda arali vho khwakhwarudzha. Vha wanala yunifomo i songo tenda u itwa yo lugela u ambariwa nga vha imana na muvhuso a u iti mbetshelwa ya uri hu rungiwe yunifomo yo lugelaho tshifhinga tshenetsho.

Vhuimana u ho vhu naniswa nga u tama vhanwe musi vha tshi tetekedzwa musi vho ralo zwa ita uri na vhanwe vha dzhene kha mulingo wonoyo. Vhanwe vha a kondelela u da tshikoloni u swika a tshi ya u vhofholowa fhedzi a tea u dzula hayani a songo tsha wana tshixele tsha nwana, zwi ita uri vhasidzana vha salele murahu ngeno vhane vha mihwalo vha tshi khou kandela phanda na hone vha funana na vhanwe vhasidzana.

Vhaswa vha bva mahayani vha tshi vha khou ya u vhala ngeno vha na ndangano na vhathanga vhavho . Vha a kondeliwa u shumisa khondomu vhe a rili legere lo puteliwa. Vha khou lwala nga vhunzhi zwibadela ngeno nga Migivhela hu vhone vha fhelekedziwaho zwirabani nga vhunzhi.

Manweledzo a vhuvhili

Nga maipfi a re vhukati ha 70 na 80 nweledzani nga ha nḓila dzine vha shumi vha bulasini vha khou pfa vha sa khou farwa zwavhuḓi ngadzo Ni ṅwale tshivhalo tsha maipfi e na a shumisa zwitangeni magumoni a samari yaṋu.

Vhashumi vha no shuma tieni u lima vha kha tshiṱereke tshi sa takuwiho. Hu pfala uri avho vhathu vha khou lila nga zwithu zwinzhi zwine vha khou sumba zwi sa khou tshimbilaho zwavhuḓi bulasini. Ro wana vhaṅwe vhakegulu vha tshi khou bata nzie vha sa khou shuma, musi ri tshi vha vhudzisa vha ri hu khou ṱerekiwa.

Muṅwe wa vhakegulu o sumbedza uri vha khou holelwa muholo muṱuku une a u koni na u renga mugayo. vho amba na mutholi wavho uri vha khou humbela u engedzwa muholo nga maḓana mavhili muṅwe na muṅwe. Vha sumbedza uri vha shuma Mugivhela na Swondaha vha sa holi tshelede ya a yo maḓuvha. Vho ri vhudza uri wa tou lova mushumo nangwe u tshi khou lwala u ṱuselwa masheleni a sina vhukono. Tshifhinga tshine vha tea u dzhena mushumoni nga tsho tshi khou bubesa lune a vha wani na bisi ya u ṋamela vha tea u hira goloi vha badela masheleni a sina vhukono.

Muṅwe na muṅwe ha tu tou vha na mushumo we a randelwa wone. U sokou swika hapfi ṋamusi u tea u kulumaga muḓi wa mutholi na dzharaṱa. Liṅwe ḓuvha u tea u lima tsimuni kana u haḓa mahatsi a u fulele vha shumi vha khou ṱoḓa u ḓivha uri vhashuma mini. Luambo lune mutholi a amba ngalwo vha ri a lwongo kuna ngauri u dzulela u vhasema nahone u sumbedza uri ndi zwisiwana.

Tshifhinga tsha u ḽa a vha tshi wani muṅwe na muṅwe u ḽa o ima vha vhudzwa uri a huna u ima. Vhoṱhe vha khou lila nga mutholi wavho zwa kombetshedza uri vha ambe nga luambo luthihi lwa u sa shuma. Vha khasho dzo fhambanaho na vha guranda vho wana mushumo wa u vhiga, vha nḓevhetsini vha tou ḓiphina nga u rekhoda vhakegulu.

Phindulo dza manweledzo

Manweledzo a u thoma:

• u kavhiwa nga tshitzhili.
• tshikolo a tshi langei.
• vhagudi vha a kumedza.
• vhagudi vha vhonala vho neta.
• vhagudi vha a lova tshikolo.
• mvelele dzi a vhifha.
• kuambarele.

Manweledzo a vhuvhili:

• Muholo mutuku.
• U randelwa mushumo.
• Luambo lwa mutholi.
• Tshifhinga tsha u la.
• Tshifhinga tsha u dzhena mushumoni na u tshaisa.
• U tuselwa masheleni musi u tshi khou lwala.
• U holela dziholodei.